Komisja Nadzoru Finansowego skierowała do konsultacji projekt Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych przez KNF i oczekuje na uwagi do 28 lutego 2014 r.
Komisja zakłada, że zasady powinny zostać przyjęte przez instytucje nadzorowane nie później niż do końca 2014 r., a stosowanie zasad przez instytucje nadzorowane przez KNF będzie przedmiotem okresowej weryfikacji w ramach procesu BION (badania i oceny nadzorczej) oraz w toku przeprowadzanych inspekcji. Ponadto projekt przewiduje, że instytucja nadzorowana powinna uwzględniać nie tylko wymogi wynikające z przepisów prawa i zobowiązania składane w toku postępowań administracyjnych, ale też z rekomendacji nadzorczych m.in. KNF oraz indywidualne zalecenia wydane przez organy nadzoru.
Nie wdając się w szerszą analizę treści projektu zasad przygotowanych przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego warto przeanalizować kwestię podstawową – czy KNF może stawiać takie żądania instytucjom nadzorowanym? Zgodnie z art. 7 Konstytucji RP organy władzy publicznej są obowiązane działać na podstawie przepisów prawa i w ich granicach. Tymczasem żaden przepis prawa nie upoważnia KNF do określania zasad ładu korporacyjnego i wymagania od instytucji nadzorowanych jego przestrzegania. Także rekomendacje KNF lub europejskich organów nadzoru, które na mocy tych zasad ładu miałyby być traktowane przez podmioty nadzorowane analogicznie jak przepisy prawa – nie są przepisami prawa, bo nie mieszczą się w katalogu aktów prawnych dopuszczonych w Konstytucji RP i mogą funkcjonować w obrocie wyłącznie dlatego, że nie są wiążące, przy czym ich wydawanie w świetle art. 7 Konstytucji RP (działanie na podstawie i w granicach prawa) może mieć miejsce jedynie w przypadku wyraźnego upoważnienia ustawowego, co ma miejsce jedynie w odniesieniu do banków, rynku kapitałowego i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Przyjęcie, że rekomendacje mogą być przez organ egzekwowane na takich samych zasadach jak przepisy prawa przyznawałoby KNF uprawnienia prawodawcze, których Konstytucja RP tego typu organom nie przyznała. Zamknięty jest także katalog aktów prawnych, w którym niewątpliwie nie ma rekomendacji. Nie są one bowiem ani ustawami, ani rozporządzeniami wydawanymi w celu ich wykonania. Nie są także aktami wewnętrznymi, bo instytucje nadzorowane nie są jednostkami organizacyjnymi podległymi Komisji Nadzoru Finansowego.
Również indywidualne zalecenia wydane przez organy nadzoru nie mogą na podmioty nadzorowane nakładać obowiązków, bo nie są wydawane w formie decyzji administracyjnych, co wyraźnie wskazał w swoim orzecznictwie na tle ustaw o działalności ubezpieczeniowej i o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych Naczelny Sąd Administracyjny w utrwalonej linii orzeczniczej. Zarówno rekomendacje jak i indywidualne zalecenia wydane przez organ nadzoru zakładają dobrowolność zastosowania się do nich podmiotów nadzorowanych. Nie mogą bowiem w świetle obowiązujących w Polsce norm konstytucyjnych oraz przepisów KPA nakładać na podmioty nadzorowane żadnych obowiązków (zarówno generalnych, jak i indywidualnych), mogą jedynie rekomendować lub zalecać określone działania, przy czym ich wydawanie musi każdorazowo wynikać z określonego upoważnienia ustawowego.
Komisja Nadzoru Finansowego jest organem właściwym w sprawach nadzoru nad rynkiem finansowym, jest więc organem władzy publicznej, zatem musi stosować się do granic wyraźnie zarysowanych w art. 7 Konstytucji, a więc nie może działać bez podstawy prawnej. A to prowadzi do wniosku, że inicjatywa wprowadzenia Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych i wymagania od nich jego przestrzegania, niezależnie od intencji przyświecających Komisji Nadzoru Finansowego niestety łamie inny ład – podstawowe zasady ładu konstytucyjnego, zgodnie z którym Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawa, w którym organy władzy publicznej działają wyłącznie w granicach i na podstawie prawa.
Paweł Pelc
radca prawny, Kancelaria Radcy Prawnego Pawła Pelca
31 stycznia 2014